Alergia na gluten a celiakia

Zgodnie z nowym schematem żywienia powinniśmy zacząć podawać dziecku gluten już od 6 go miesiąca życia. Nie zawsze jednak nasz maluch dobrze w go toleruje. Sprawdź co może być tego przyczyną i jak zdiagnozować choroby związane z nietolerancja glutenu.

Gluten czyli białko zbóż takich jak pszenica, jęczmień, żyto jest składnikiem wielu produktów i dla większości ludzi jest on dobrze przyswajalny. Są jednak osoby, w tym dzieci, które go nie tolerują. Do chorób związanych z nietolerancją glutenu należą:

• Celiakia (chorobę autoimmunologiczną o podłożu genetycznym) - dotyczy ok.1% populacji
• Alergia na gluten - ok. 0,4 % populacji

(oraz przypadki niealergicznego i nieceliakalnego uszkodzenia jelit, w których są objawy, a badania nie wykazują odchyleń w badaniach diagnostycznych).

Dają one zbliżone objawy, ale mają inne przyczyny i wymagają odmiennego postępowania.

Celiakia

Celiakia to autoimmunologiczna choroba trzewna mająca podłoże genetyczne i charakteryzująca się trwałą nietolerancją glutenu przez całe życie. U chorych na celiakię gluten działa toksycznie powodując zanik kosmków jelita cienkiego i upośledzając wchłanianie składników odżywczych z jedzenia. W rezultacie pojawiają się objawy ze strony przewodu pokarmowego lub spoza. Choroba może mieć przebieg bezobjawowy, dlatego wielu pacjentów jest nieświadomych, iż chorują na celiakię, szczególnie w pierwszym okresie choroby.

Na celiakię można zachorować w każdym wieku. Częściej chorują na nią kobiety niż mężczyźni, jest to choroba niewyleczalna a postępowanie w leczeniu polega na stosowaniu bezglutenowej diety eliminacyjnej.

Objawy celiakii

W pełnoobjawowym typie celiakii (taka postać jest najczęstsza u dzieci) występują takie objawy jak:

• Bóle brzucha
• Wzdęcia
• U dzieci zaburzenia rozwoju i wzrostu
• Niski wzrost
• Utrata masy ciała
• Biegunki wodniste lub tłuszczowe
• Zmiany nastroju, stany depresyjne
• Uporczywa anemia

W skąpoobjawowym typie celiakii dominują objawy spoza układu pokarmowego:

• Afty i owrzodzenia jamy ustnej
• Podwyższony poziom cholesterolu
• Niedokrwistość z niedoboru żelaza
• Bóle głowy i stałe uczucie zmęczenia
• Depresja
• Niedorozwój szkliwa zębów
• Bóle kości, stawów, wczesna osteoporoza
• Problemy z płodnością i poronienia
• Problemy skórne sugerujące chorobę Dühringa
• Współistniejące choroby autoimmunologiczne

Jak zdiagnozować celiakię

W przypadku wystąpienia powyższych objawów i podejrzenia celiakii należy się zgłosić do gastoenterologa, który diagnozuje chorobę poprzez wykonanie badań serologicznych z krwi w kierunku przeciwciał (transglutaminazie tkankowej (tTG), deaminowanemu peptydowi gliadyny (DGP), endomysium mięśni gładkich (EmA)) i biopsję jelita cienkiego w momencie, gdy pacjent jest na diecie glutenowej.

Alergia na gluten

Alergia na pszenicę jest spowodowana niewłaściwą reakcją układu odpornościowego na białka pszenicy, ale są to inne białka niż gluten. Dlatego należy zróżnicować te dwa typy alergii w badaniu przeciwciał. Oba typy alergii dają jednakowe objawy.

Objawy alergii na gluten

Reakcja uczulenia gluten może pojawić się natychmiastowo w ciągu kilku minut do godziny lub później po kilku godzinach lub 1-2 dniach.

Do objawów alergii na gluten należą:

• Biegunka
• Wymioty,
• Pokrzywka skórna
• Wstrząs anafilaktyczny
• Wodnisty katar
• Skurcz oskrzeli
• Zmiany zapalne skóry w typie AZS

W odróżnieniu od celiakii alergia na gluten występująca u dzieci zazwyczaj przemija z wiekiem.

Diagnozowanie alergii na gluten

W diagnostyce alergii na gluten najbardziej wiarygodnym testem jest dieta eliminacyjna a następnie ponowne wprowadzenie uczulającego pokarmu z glutenem. Stosuje się również dodatkowo testy skórne oraz badania przeciwciał.

Nadwrażliwość na gluten

Gluten może być szkodliwy nie tylko u osób z celiakią lub alergią. Są osoby, które nie tolerują glutenu, a badania nie wykazały u nich wspomnianych chorób. Nadwrażliwość na gluten dotyczy głównie osób dorosłych. Prowadzone są obserwacje, ponieważ bardzo rzadko prowokacja glutenem powoduje wystąpienie swoistych objawów.

Jak postępować przy nietolerancji glutenu?

Jeśli zaobserwujemy, że dziecko nie toleruje glutenu powinniśmy zastosować dietę eliminacyjną, czyli zastąpić produkt z glutenem produktem tolerowanym o podobnej wartości odżywczej. Eliminujemy ze menu dziecka pszenicę, jęczmień, żyto. Stosujemy certyfikowany owies z oznaczeniem, że jest bezglutenowy (zwykły owies może być zanieczyszczony glutenem. Aby zapewnić dziecku dobrze zbilansowaną dietę warto skorzystać z porady dietetyka.

Wybieramy dla dziecka produkty nie zawierające glutenu. Ze zbóż możemy podawać dziecku ryż, proso, grykę, kukurydzę, komosę ryżową, tapiokę. Glutenu nie ma w świeżym mięsie i rybach, jajkach, świeżych warzywach i owocach oraz orzechach. Z nabiału wybieramy świeże mleko lub UHT, kefir, maślankę, naturalne jogurty, ser biały nieprzetworzony i wysokiej jakości ser żółty.

Czego unikamy w diecie bezglutenowej:

• Kasze, makarony i płatki z pszenicy, żyta, zwykłego owsa i jęczmienia
• Pieczywa (chyba, że ma oznaczenie bezglutentowe)
• Ciasta, ciastka pieczone na mące z glutenem
• Wyroby garmażeryjne
• Majonez, musztarda
• Gotowe zupy i sosy (w tym z proszku)
• Wędliny, kiełbasy, parówki, pasztety i kaszanki
• Jogurty owocowe, maślanki smakowe, napoje czekoladowe
• Serki topione
• Śmietana
• Suszone lub kandyzowane owoce

Wspomnieć należy, że dieta bezglutenowa dla osób zdrowych jest szkodliwa. Z badań amerykańskich wynika, że:

• Długoterminowe spożywanie glutenu nie wpływa na ryzyko choroby wieńcowej
• Dieta pozbawiona glutenu może zwiększać ryzyko tej choroby poprzez nieodłączne ograniczenie spożycia pokarmów pełnoziarnistych